diff --git a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml
index 18bc791092..0fe994f595 100644
--- a/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml
+++ b/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml
@@ -1,2884 +1,2863 @@
<!--
The FreeBSD Dutch Documentation Project
$FreeBSD$
- $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml,v 1.57 2006/01/05 21:13:20 siebrand Exp $
- Gebaseerd op: 1.144
+ $FreeBSDnl: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/basics/chapter.sgml,v 1.58 2006/08/12 22:53:09 remko Exp $
+ Gebaseerd op: 1.145
-->
<chapter id="basics">
<chapterinfo>
<authorgroup>
<author>
<firstname>Chris</firstname>
<surname>Shumway</surname>
<contrib>Herschreven door </contrib>
</author>
</authorgroup>
<authorgroup>
<author>
<firstname>Remko</firstname>
<surname>Lodder</surname>
<contrib>Vertaald door </contrib>
</author>
</authorgroup>
</chapterinfo>
<title>&unix; beginselen</title>
<sect1 id="basics-synopsis">
<title>Overzicht</title>
<para>Het volgende hoofdstuk behandelt de basiscommando's en
functionaliteit van het &os; besturingssysteem. Veel van dit
materiaal is relevant voor elk &unix; achtig besturingssysteem.
Als de lezer reeds bekend is met het materiaal, hoeft dit
hoofdstuk niet gelezen te worden. Lezer die nog niet eerder
met &os; te maken hebben gehad wordt aangeraden door te
lezen.</para>
<para>Na het lezen van dit hoofdstuk weet de lezer:</para>
<itemizedlist>
<listitem>
<para>Hoe <quote>virtuele consoles</quote> in &os; gebruikt
kunnen worden;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Hoe &unix; bestandspermissies werken en hoe
bestandsvlaggen in &os; werken;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Hoe het standaard &os; bestandssysteem eruit ziet;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Hoe een &os; harde schijf is ingedeeld;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Hoe bestandssystemen gemount en ge-unmount
worden;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Wat processen, daemons en signalen zijn;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Wat een shell is en hoe de standaard omgevingsvariabelen
veranderd kunnen worden;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Hoe elementaire tekstverwerkers te gebruiken;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Wat apparaten en apparaatmountpunten zijn;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Welk binair formaat &os; gebruikt;</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Hoe handleidingen te gebruiken meer informatie.</para>
</listitem>
</itemizedlist>
</sect1>
<sect1 id="consoles">
<title>Virtuele consoles en terminals</title>
<indexterm><primary>Virtuele consoles</primary></indexterm>
<indexterm><primary>terminals</primary></indexterm>
<para>&os; kan op diverse manieren gebruikt worden.
Één van deze manieren is het typen van commando's
in een tekstterminal. Veel van de flexibiliteit en kracht van
een &unix; besturingssysteem is gemakkelijk beschikbaar als je
&os; op deze manier gebruikt. Dit onderdeel beschrijft wat
<quote>terminals </quote> en <quote>consoles</quote> zijn en hoe
je deze kan gebruiken in &os;.</para>
<sect2 id="consoles-intro">
<title>De console</title>
<indexterm><primary>console</primary></indexterm>
<para>Als &os; niet is ingesteld om automatisch een grafische
omgeving te starten tijdens het opstarten, geeft het systeem
een login prompt als het gestart is. Dit gebeurt direct nadat
de startscripts klaar zijn. Er wordt iets als het volgende
getoond:</para>
<screen>Additional ABI support:.
Local package initialization:.
Additional TCP options:.
Fri Sep 20 13:01:06 EEST 2002
&os;/i386 (pc3.example.org) (ttyv0)
login:</screen>
<para>De meldingen op het scherm kunnen wellicht iets anders zijn
op een systeem, maar het zal iets soortgelijks zijn. De
laatste twee regels zijn de regels waar het nu over gaat.
De voorlaatste regel toont:</para>
<programlisting>&os;/i386 (pc3.example.org) (ttyv0)</programlisting>
<para>Deze regel bevat enkele informatie over het systeem dat
net gestart is: dit is een <quote>&os;</quote> console,
draaiend op een Intel of soortgelijke processor op de x86
architectuur.
<footnote>
<para>Dit betekent <literal>i386</literal>. Let op: ook al
draait &os; niet op een Intel 386 processor, toch is dit
een <literal>i386</literal>. Het is niet het type
processor, maar de processor
<quote>architectuur</quote>.</para>
</footnote>
De naam van de machine (elke &unix; machine heeft een
naam) is <hostid>pc3.example.org</hostid> en dit is de console
van het systeem, de <devicename>ttyv0</devicename>
terminal.</para>
<para>De laatste regel is altijd:</para>
<programlisting>login:</programlisting>
<para>Dit is het deel waar een <quote>gebruikersnaam</quote>
ingevuld moet worden om aan te melden op &os;. Het volgende
deel beschrijft hoe dat werkt.</para>
</sect2>
<sect2 id="consoles-login">
<title>Aanmelden op &os;</title>
<para>&os; is een multi-user en multi-processing systeem. Dit is
de formele beschrijving die meestal gegeven wordt aan een
systeem dat gebruikt wordt door meerdere personen die
gelijktijdig verschillende programma's draaien op
één enkele machine.</para>
<para>Elk multi-user systeem heeft een manier nodig om een
<quote>gebruiker</quote> van alle andere gebruikers te kunnen
onderscheiden. In &os; (en alle andere &unix; achtige
besturingssystemen), wordt dit bereikt door te eisen dat
elke gebruiker moet <quote>aanmelden</quote> op het systeem
voordat hij/zij programma's kan draaien. Elke gebruiker heeft
een unieke naam (de <quote>gebruikersnaam</quote>) en een
persoonlijke, geheime sleutel (het <quote>wachtwoord</quote>).
&os; vraagt om deze twee gegevens voordat het een gebruiker
toegestaat om programma's te draaien.</para>
<indexterm><primary>startup scripts</primary></indexterm>
<para>Direct nadat &os; is opgestart en de opstartscripts
<footnote>
<para>Opstart scripts zijn programma's die automatisch gestart
worden tijdens het opstarten. Het hoofddoel van deze
programma's is om dingen goed te zetten zodat alle andere
programma's ook kunnen draaien, en om services te starten
die je geconfigureerd hebt om bruikbare zaken in de
achtergrond te doen.</para>
</footnote>
afgerond zijn, wordt een prompt getoond dat vraagt om een
geldige aanmeldnaam op te geven.</para>
<screen>login:</screen>
<para>In dit voorbeeld wordt aangenomen de gebruikersnaam
<username>john</username> is. Als na deze prompt
<literal>john</literal> wordt getype en op
<keycap>Enter</Keycap> wordt gedrukt, verschijnt hierna
een prompt om het <quote> wachtwoord</quote> in te
voeren:</para>
<screen>login: <userinput>john</userinput>
Password:</screen>
<para>Nu kan <username>john</username>'s wachtwoord ingevoerd
worden en op <keycap>Enter</keycap> gedrukt worden. Het
wachtwoord wordt <emphasis>niet getoond</emphasis>! Daarover
hoeft geen zorg te bestaan. Het is voldoende om te zeggen dat
dit om veiligheidsredenen gedaan wordt.</para>
<para>Als het juiste wachtwoord is ingegeven, is er aangemeld bij
op &os; en in het systeem klaar om alle beschikbare commando's
uit te voeren.</para>
<para>Na het aanmelden is de <acronym>MOTD</acronym> of het
bericht van de dag zichtbaar, gevolgd door een commandoprompt
(een <literal>#</literal>, <literal>$</literal> of een
<literal>%</literal> karakter). Dit geeft aan dat er succesvol
is aangemeld op &os;.</para>
</sect2>
<sect2 id="consoles-virtual">
<title>Meerdere consoles</title>
<para>&unix; programma's draaien in één console is
prima, maar &os; kan veel programma's tegelijk draaien. Om
maar één console te hebben waar commando's
ingetypt kunnen worden zou zonde zijn van een besturingssysteem
als &os; waar meerdere programma's tegelijkertijd op kunnen
draaien. Hier kunnen <quote>virtuele consoles</quote> van pas
komen.</para>
<para>&os; kan ingesteld worden om verschillende virtuele
consoles te tonen. Met toetscombinaties kan van de ene console
naar de gewisseld worden. Elke console heeft zijn eigen
uitvoerkanaal, en &os; zorgt ervoor dat alle toetsenbordinvoer
en monitoruitvoer goed wordt gezet als er van de ene console
naar de volgende wordt gewisseld.</para>
<para>In &os; kunnen speciale toetscombinaties gebruikt worden om
te wisselen naar een ander virtueel console.
<footnote>
<para>Een redelijk technische en accurate beschrijving van
alle details over de &os; console en toetsenborddrivers
staan in de hulppagina's van &man.syscons.4;,
&man.atkbd.4;, &man.vidcontrol.1; en &man.kbdcontrol.1;.
Hier wordt niet verder op ingegaan, maar de
geïnteresseerde lezer kan altijd de hulppagina's
raadplegen voor meer details en een grondige uitleg over
hoe alles werkt.</para>
</footnote>
In &os; kan
<keycombo><keycap>Alt</keycap><keycap>F1</keycap></keycombo>,
<keycombo><keycap>Alt</keycap><keycap>F2</keycap></keycombo>
tot en met
<keycombo><keycap>Alt</keycap><keycap>F8</keycap></keycombo>
gebruikt worden om te wisselen naar een ander virtueel
console.</para>
<para>Als wordt gewisseld van de ene naar de andere console zorgt
&os; dat de uitvoer bewaard blijft. Het resultaat is een
<quote>illusie</quote> van het hebben van meerdere schermen en
toetsenborden die gebruikt kunnen worden om commando's in te
voeren om &os; te laten draaien. De programma's die in de ene
virtuele console draaien, stoppen niet als de console niet
zichtbaar is. Ze blijven doordraaien als naar een andere
virtuele console wordt gewisseld.</para>
</sect2>
<sect2 id="consoles-ttys">
<title>Het bestand <filename>/etc/ttys</filename></title>
<para>De standaardinstelling van &os; start op met acht virtuele
consoles. Dit is echter geen vaste waarde en een installatie
kan eenvoudig aangepast worden, zodat het systeem gestart
wordt met meer of minder virtuele consoles. De hoeveelheid en
instellingen van de virtuele consoles worden ingesteld in
<filename>/etc/ttys</filename>.</para>
<para><filename>/etc/ttys</filename> kan gebruikt worden om
virtuele consoles in te stellen. Elke niet-commentaar
regel in dit bestand (regels die niet beginnen met een
<literal>#</literal> karakter) bevat instellingen voor een
terminal of virtuele console. De standaardversie van dit
bestand die meegeleverd wordt met &os; stelt negen virtuele
consoles in en activeert er acht. Dit zijn de regels die
beginnen met <literal>ttyv</literal>:</para>
<programlisting># naam getty type status commentaar
#
ttyv0 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
# Virtual terminals
ttyv1 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
ttyv2 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
ttyv3 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
ttyv4 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
ttyv5 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
ttyv6 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
ttyv7 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
ttyv8 "/usr/X11R6/bin/xdm -nodaemon" xterm off secure</programlisting>
<para>Een uitgebreide beschrijving van elke kolom in dit
bestand en alle mogelijke opties voor virtuele consoles staan
in de &man.ttys.5; hulppagina
gebruiken.</para>
</sect2>
<sect2 id="consoles-singleuser">
<title>Single-user console</title>
<para>In <xref linkend="boot-singleuser"> staat een
gedetailleerde beschrijving van de <quote>single-user
modus</quote>. Het is belanrijk te melden dat er in
single-user modus maar één console is. Er zijn
geen virtuele consoles beschikbaar. De instellingen van de
single-user modus console staan ook in
<filename>/etc/ttys </filename>. De regel begint met
<literal>console</literal>:</para>
<programlisting># name getty type status commentaar
#
# Als een console gemarkeerd is als "insecure", zal het init script om het root-wachtwoord
# vragen wanneer het in single-user mode komt.
console none unknown off secure</programlisting>
<note>
<para>Zoals het commentaar boven de <literal>console</literal>
regel aangeeft, kan in deze regel het woord
<literal>secure</literal> gewijzigd worden in
<literal>insecure</literal>. In dat geval vraagt &os; bij
het opstarten in single-user modus nog steeds om een
<username>root</username>-wachtwoord.</para>
<para><emphasis>Pas op als dit wordt veranderd in
<literal>insecure</literal></emphasis>. Als het wachtwoord
van de gebruiker <username>root</username> zoek is,
wordt het opstarten in single-user modus lastig. Het is nog
steeds mogelijk, maar het kan vrij moeilijk zijn voor iemand
die &os; niet zo goed kent met betrekking tot het opstarten
en de programma's die daarbij gebruikt worden.</para>
</note>
</sect2>
</sect1>
<sect1 id="permissions">
<title>Rechten</title>
<indexterm><primary>UNIX</primary></indexterm>
<para>&os;, direct afgeleid van BSD &unix;, is gebaseerd op
verschillende belangrijke &unix; concepten. Het meest bekende is
dat &os; een multi-user systeem is. Het systeem kan meerdere
gebruikers behandelen die tegelijkertijd totaal verschillende
dingen doen. Het systeem is verantwoordelijk voor het netjes
delen en beheren voor aanvragen voor hardware, randapparatuur,
geheugen en cpu tijd tussen elke gebruiker.</para>
<para>Omdat het systeem in staat is om meerdere gebruikers te
ondersteunen, heeft alles wat door het systeem beheerd wordt een
set van rechten die aangeeft wie mag lezen, schrijven en de
bron mag uitvoeren. Deze rechten zijn opgeslagen in drie
octetten, die weer in drie stukjes onderverdeeld zijn:
één voor de eigenaar van het bestand,
één voor de groep waar het bestand toe behoort en
één voor de overigen. De numerieke weergave werkt
als volgt:</para>
<indexterm><primary>Rechten</primary></indexterm>
<indexterm><primary>Bestandsrechten</primary></indexterm>
<informaltable frame="none" pgwide="1">
<tgroup cols="3">
<thead>
<row>
<entry>Waarde</entry>
<entry>Recht</entry>
<entry>Maprecht</entry>
</row>
</thead>
<tbody>
<row>
<entry>0</entry>
<entry>Niet lezen, niet schrijven, niet uitvoeren</entry>
<entry><literal>---</literal></entry>
</row>
<row>
<entry>1</entry>
<entry>Niet lezen, niet schrijven, uitvoeren</entry>
<entry><literal>--x</literal></entry>
</row>
<row>
<entry>2</entry>
<entry>Niet lezen, schrijven, niet uitvoeren</entry>
<entry><literal>-w-</literal></entry>
</row>
<row>
<entry>3</entry>
<entry>Niet lezen, schrijven, uitvoeren</entry>
<entry><literal>-wx</literal></entry>
</row>
<row>
<entry>4</entry>
<entry>Lezen, niet schrijven, niet uitvoeren</entry>
<entry><literal>r--</literal></entry>
</row>
<row>
<entry>5</entry>
<entry>Lezen, niet schrijven, uitvoeren</entry>
<entry><literal>r-x</literal></entry>
</row>
<row>
<entry>6</entry>
<entry>Lezen, schrijven, niet uitvoeren</entry>
<entry><literal>rw-</literal></entry>
</row>
<row>
<entry>7</entry>
<entry>Lezen, schrijven, uitvoeren</entry>
<entry><literal>rwx</literal></entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>
<indexterm><primary><command>ls</command></primary></indexterm>
<indexterm><primary>mappen</primary></indexterm>
<para>De <option>-l</option> optie kan gebruikt worden met
&man.ls.1; om een lange lijst met de inhoud van een map te zien
die een kolom heeft met informatie over bestandsrechten voor de
eigenaar, groep en de rest. <command>ls -l</command> in een
willekeurige map kan het volgende laten zien:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>ls -l</userinput>
total 530
-rw-r--r-- 1 root wheel 512 Sep 5 12:31 myfile
-rw-r--r-- 1 root wheel 512 Sep 5 12:31 otherfile
-rw-r--r-- 1 root wheel 7680 Sep 5 12:31 email.txt
...</screen>
<para>Zo ziet de eerste kolom van <command>ls -l</command>
eruit:</para>
<screen>-rw-r--r--</screen>
<para>Het eerste (meest linkse) karakter geeft aan of dit een
reguliere bestand is, een map, een speciaal karakter
component(!), een socket of een andere pseudo-file component(!).
In dit geval betekent de <literal>-</literal> dat het een
regulier bestand is. De volgende drie karakters,
<literal>rw-</literal> in dit voorbeeld, geven de rechten voor de
eigenaar van het bestand. De drie karakters
<literal>r--</literal>erna geven de rechten van voor de groep van
het bestand. De overige drie karakters <literal>r--</literal>
tonen de rechten voor de rest. Een streepje betekent dat de
rechten uitgeschakeld zijn. In het geval van dit bestand zijn de
rechten zo ingesteld dat de eigenaar kan lezen en schrijven naar
het bestand, de groep het bestand kan lezen, en de rest kan het
bestand alleen lezen. Volgens de tabel hierboven worden de
rechten <literal>644</literal>, waar de cijfers de drie stukjes
van de rechten aangeven.</para>
<para>Dit is allemaal leuk en aardig, maar hoe controleert het
systeem dan rechten voor apparaten? &os; behandelt de meeste
hardware apparaten als bestanden die door programma's kunnen
worden geopend en gelezen, en waar data naar toe kan worden
geschreven, net zoals elk ander bestand. Deze speciale apparaat
bestanden worden bewaard in de map
<filename>/dev</filename>.</para>
<para>Mappen worden ook behandeld als bestanden. Ze hebben lees,
schrijf en uitvoerbare rechten. De uitvoerbare vlag voor een map
heeft een klein verschil qua betekenis dan die voor gewone
bestanden. Als een map als uitvoerbaar gemarkeerd is, betekent
het dat erin gekeken mag worden. Het is dus mogelijk om te
wisselen naar de map met <command>cd</command> (wissel van map).
Dit betekent ook dat in de map bestanden benaderd kunnen worden
waarvan de naam bekend is. Dit is natuurlijk afhankelijk van de
rechten op het bestand zelf.</para>
<para>In het bijzonder, om een lijst van de map te kunnen maken,
moet een gebruiker leesrechten op de map hebben. Om een bestand
te verwijderen zijn de naam van het bestand en schrijf
<emphasis>en</emphasis> uitvoerrechten op de map nodig waarin het
bestand zich bevindt.</para>
<para>Er zijn meer rechtenvlaggen, maar die worden slechts gebruikt
in speciale gevallen, zoals bij setuid binaries en sticky mappen.
Meer informatie over bestandsrechten en hoe die aangepast kunnen
worden staat in &man.chmod.1;.</para>
<sect2>
<sect2info>
<authorgroup>
<author>
<firstname>Tom</firstname>
<surname>Rhodes</surname>
<contrib>Bijgedragen door </contrib>
</author>
</authorgroup>
</sect2info>
<title>Symbolische rechten</title>
<indexterm>
<primary>rechten</primary>
<secondary>symbolisch</secondary>
</indexterm>
<para>Symbolische rechten, soms ook wel symbolische expressies,
gebruiken karakters in plaats van octale getallen om rechten
aan bestanden en mappen te geven. Symbolische expressies
gebruiken de volgende opbouw: (wie) (actie) (permissies), waar
de volgende waardes beschikbaar zijn:</para>
<informaltable frame="none" pgwide="1">
<tgroup cols="3">
<thead>
<row>
<entry>Optie</entry>
<entry>Letter</entry>
<entry>Vertegenwoordigt</entry>
</row>
</thead>
<tbody>
<row>
<entry>(wie)</entry>
<entry>u</entry>
<entry>Gebruiker</entry>
</row>
<row>
<entry>(wie)</entry>
<entry>g</entry>
<entry>Groepseigenaar</entry>
</row>
<row>
<entry>(wie)</entry>
<entry>o</entry>
<entry>Overigen</entry>
</row>
<row>
<entry>(wie)</entry>
<entry>a</entry>
<entry>Iedereen (<quote>wereld</quote>)</entry>
</row>
<row>
<entry>(actie)</entry>
<entry>+</entry>
<entry>Rechten toevoegen</entry>
</row>
<row>
<entry>(actie)</entry>
<entry>-</entry>
<entry>Rechten verwijderen</entry>
</row>
<row>
<entry>(actie)</entry>
<entry>=</entry>
<entry>Stel deze rechten in</entry>
</row>
<row>
<entry>(recht)</entry>
<entry>r</entry>
<entry>Lezen</entry>
</row>
<row>
<entry>(recht)</entry>
<entry>w</entry>
<entry>Schrijven</entry>
</row>
<row>
<entry>(recht)</entry>
<entry>x</entry>
<entry>Uitvoeren</entry>
</row>
<row>
<entry>(recht)</entry>
<entry>t</entry>
<entry>Sticky bit</entry>
</row>
<row>
<entry>(recht)</entry>
<entry>s</entry>
<entry>Verander UID of GID</entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>
<para>Deze waardes worden gebruikt met &man.chmod.1;, net zoals
eerder, alleen nu met letters. Het volgende commando kan
gebruikt worden om de overige gebruikers toegang tot
<replaceable>BESTAND</replaceable> te ontzeggen:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>chmod go= BESTAND</userinput></screen>
<para>Er kan een door komma's gescheiden lijst geleverd worden als
meer dan één wijziging aan een bestand moet worden
uitgevoerd. Het volgende commando past de rechten voor de groep
en de <quote>wereld</quote> aan door de schrijfrechten te
ontnemen om daarna iedereen uitvoerrechten te geven:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>chmod go-w,a+x <replaceable>BESTAND</replaceable></userinput></screen>
</sect2>
<sect2>
<sect2info>
<authorgroup>
<author>
<firstname>Tom</firstname>
<surname>Rhodes</surname>
<contrib>Geschreven door </contrib>
</author>
</authorgroup>
</sect2info>
<title>&os; bestandsvlaggen</title>
<para>Naast de bestandsrechten die hiervoor zijn besproken,
biedt &os; ondersteuning voor <quote>bestandsvlaggen.</quote>
Deze vlaggen bieden een aanvullend beveiligingsniveau en
controle over bestanden, maar niet over mappen.</para>
<para>Bestandsvlaggen voegen een extra niveau van controle over
bestanden, waardoor verzekerd kan worden dat in sommige
gevallen zelfs <username>root</username> een bestand niet kan
verwijderen of wijzigen.</para>
<para>Bestandsvlaggen worden gewijzigd met het hulpprogramma
&man.chflags.1;, dat een eenvoudige interface heeft. Om
bijvoorbeeld de systeemvlag niet verwijderdbaar in te stellen
op het bestand <filename>file1</filename>:</para>
<screen>&prompt.root; <userinput>chflags sunlink <filename>file1</filename></userinput></screen>
<para>Om de vlag niet verwijderbaar weer te verwijderen kan het
voorgaande command met <quote>no</quote> voor
<option>sunlink</option> worden uitgevoerd:</para>
<screen>&prompt.root; <userinput>chflags nosunlink <filename>file1</filename></userinput></screen>
<para>Om de vlaggen op een bestand te bekijken, kan het &man.ls.1;
commando met de vlaggen <option>-lo</option> gebruikt worden:</para>
<screen>&prompt.root; <userinput>ls -lo <filename>file1</filename>
</userinput></screen>
<para>De uitvoer hoort er ongeveer als volgt uit te zien:</para>
<programlisting>-rw-r--r-- 1 trhodes trhodes sunlnk 0 Mar 1 05:54 file1</programlisting>
<para>Een aantal vlaggen kan alleen ingesteld of verwijderd
worden door de gebruiker <username>root</username>. In andere
gevallen kan de eigenaar van een bestand vlaggen instellen.
Meer informatie voor beheerders staat in &man.chflags.1; en
&man.chflags.2;.</para>
</sect2>
</sect1>
<sect1 id="dirstructure">
<title>Mappenstructuur</title>
<indexterm><primary>mappenstructuur</primary></indexterm>
<para>De &os; mappenstructuur is erg belangrijk om het systeem
goed te leren kennen. Het belangrijkste concept om greep op te
krijgen is die van de rootmap, <quote>/</quote>. Deze map is de
eerste die gemount wordt tijdens het opstarten en bevat het
basissysteem dat nodig is om het besturingssysteem gereed te
maken voor multi-user taken. De rootmap bevat ook mountpunten
voor elk ander bestandssysteem dat misschien gemount
wordt.</para>
<para>Een mountpunt is een map waar extra bestandssystemen aan het
root bestandssysteem geplakt kunnen worden. Dit wordt beschreven
in <xref linkend="disk-organization">. Standaard mountpunten
zijn <filename>/usr</filename>, <filename>/var</filename>,
<filename>/tmp</filename>, <filename>/mnt</filename> en
<filename>/cdrom</filename>. Naar deze mappen wordt meestal
verwezen in <filename>/etc/fstab</filename>, een tabel met
bestandssystemen en mountpunten ter referentie voor het systeem.
De meeste bestandssystemen in <filename>/etc/fstab</filename>
worden automatisch gemount tijdens het opstarten door het script
&man.rc.8;, behalve als ze de optie <option>noauto</option>
hebben. Details staan beschreven in <xref
linkend="disks-fstab">.</para>
<para>Een complete beschrijving over het bestandssysteem staat in
&man.hier.7;. Hier wordt volstaan met een overzicht van de
voorkomende mappen.</para>
<para>
<informaltable frame="none" pgwide="1">
<tgroup cols="2">
<thead>
<row>
<entry>Map</entry>
<entry>Omschrijving</entry>
</row>
</thead>
<tbody valign="top">
<row>
<entry><filename class="directory">/</filename></entry>
<entry>Rootmap van het bestandssysteem.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/bin/</filename></entry>
<entry>Gebruikersapplicaties, belangrijk voor zowel
single user als multi-user omgevingen.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/boot/</filename></entry>
<entry>Programma's en instellingenbestanden die
gebruikt worden tijdens het opstarten van het
besturingssysteem.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/boot/defaults/</filename></entry>
<entry>Bestanden met standaardinstellingen voor
opstarten;, zie &man.loader.conf.5;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/dev/</filename></entry>
<entry>Apparaatnodes;, zie &man.intro.4;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/etc/</filename></entry>
<entry>Bestanden met systeeminstellingen en
scripts.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/etc/defaults/</filename></entry>
<entry>Bestanden met standaard systeeminstellingen;, zie
&man.rc.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/etc/mail/</filename></entry>
<entry>Instellingenbestanden voor mail transport
programma's zoals &man.sendmail.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/etc/namedb/</filename></entry>
<entry>Instellingenbestanden voor
<command>named</command>, zie &man.named.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/etc/periodic/</filename></entry>
<entry>Scripts die dagelijks, wekelijks en maandelijks
via &man.cron.8; worden uitgevoerd,
zie &man.periodic.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/etc/ppp/</filename></entry>
<entry>Instellingenbestanden voor <command>ppp</command>,
zie &man.ppp.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/mnt/</filename></entry>
<entry>Lege map, veel gebruikt door systeembeheerders als
tijdelijk mountpunt voor opslagruimtes.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/proc/</filename></entry>
<entry>Process bestandssysteem;, zie &man.procfs.5; en
&man.mount.procfs.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/rescue/</filename></entry>
<entry>Statisch gelinkte programma's voor noodherstel,
zie &man.rescue.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/root/</filename></entry>
<entry>Thuismap van de gebruiker
<username>root</username>.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/sbin/</filename></entry>
<entry>Systeemprogramma's en administratieprogramma's
belangrijk voor zowel single-user en multi-user
omgevingen.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/stand/</filename></entry>
<entry>Programma's die gebruikt worden in een standalone
omgeving.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/tmp/</filename></entry>
<entry>Tijdelijke bestanden. De inhoud van <filename
class="directory">/tmp</filename> blijft meestal NIET
bewaard na een herstart. Er wordt vaak een
geheugengebaseerd bestandssysteem gemount op <filename
class="directory">/tmp</filename>. Dit kan
geautomatiseerd worden met de tmpmfs-gerelateerde
variabelen van &man.rc.conf.5; (of met een regel in
- <filename>/etc/fstab</filename>). Zie &man.mdmfs.8;
- (of &man.mfs.8; voor &os; 4.X).</entry>
+ <filename>/etc/fstab</filename>). Zie &man.mdmfs.8;.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/</filename></entry>
<entry>Hier bevindt zich het leeuwendeel van alle
hulpprogramma's en gewone programma's.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/bin/</filename></entry>
<entry>Standaard programma's, programmeertools.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/include/</filename></entry>
<entry>Standaard C invoegbestanden.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/lib/</filename></entry>
<entry>Functiebibliotheken.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/libdata/</filename></entry>
<entry>Diverse databestanden voor hulpprogramma's.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/libexec/</filename></entry>
<entry>Systeemdaemons en systeemhulpprogramma's
(uitgevoerd door andere programma's).</entry>
</row>
<row>
<entry><filename
class="directory">/usr/local/</filename></entry>
<entry>Lokale programma's, bibliotheken, etc. Wordt ook
gebruikt als standaard locatie voor de &os; ports.
Binnen <filename>/usr/local</filename>, wordt de
algemene layout bepaald door &man.hier.7;, dat ook voor
<filename>/usr</filename> wordt gebruikt.
Uitzonderingen is de map man, die direct onder
<filename>/usr/local</filename> ligt in plaats van
onder <filename>/usr/local/share</filename>, en de
documentatie voor ports is te vinden in
<filename>share/doc/<replaceable>port</replaceable></filename>.
</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/obj/</filename></entry>
<entry>Architectuur afhankelijke doelstructuur voor
resultaten van de bouw van
<filename>/usr/src</filename>.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/ports</filename></entry>
<entry>De &os; Portscollectie (optioneel).</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/sbin/</filename></entry>
<entry>Systeemdaemons en systeemhulpprogramma's
(uitgevoerd door gebruikers).</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/share/</filename></entry>
<entry>Architectuur onafhankelijke bestanden.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/usr/src/</filename></entry>
<entry>BSD en/of lokale broncodebestanden.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename
class="directory">/usr/X11R6/</filename></entry>
<entry>Uitvoerbare bestanden en bibliotheken, etc, voor
de X11R6 distributie (optioneel).</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/var/</filename></entry>
<entry>Multifunctionele logboek-, tijdelijke,
transparante en spool bestanden.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/var/log/</filename></entry>
<entry>Diverse logboekbestanden van het systeem.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/var/mail/</filename></entry>
<entry>Postbusbestanden van gebruikers.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/var/spool/</filename></entry>
<entry>Diverse printer- en
mailsysteemspoolingmappen.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename class="directory">/var/tmp/</filename></entry>
<entry>Tijdelijke bestanden die bewaard worden bij een
herstart van het systeem.</entry>
</row>
<row>
<entry><filename>/var/yp</filename></entry>
<entry>NIS maps.</entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>
</para>
</sect1>
<sect1 id="disk-organization">
<title>Organisatie van schijven</title>
<para>De kleinste vorm van organisatie die &os; gebruikt om
bestanden te vinden is de bestandsnaam. Bestandsnamen zijn
hoofdlettergevoelig, wat betekent dat
<filename>readme.txt</filename> en
<filename>README.TXT</filename> twee verschillende bestanden
zijn. &os; gebruikt de extensie niet (<filename>.txt</filename>)
van een bestand om te bepalen of het bestand een programma, een
document of een vorm van data is.</para>
<para>Bestanden worden bewaard in mappen. Een map kan leeg zijn of
honderden bestanden bevatten. Een map kan ook andere mappen
bevatten, wat het mogelijk maakt om een hiërarchie van
mappen te maken. Dit maakt het veel makkelijker om data te
organiseren.</para>
<para>Bestanden en mappen worden aangegeven door het bestand
of de map aan te geven, gevolgd door een voorwaardse slash,
<literal>/</literal>, gevolgd door andere mapnamen die nodig
zijn. Als map <filename>foo</filename> de map
<filename>bar</filename> bevat, die op zijn beurt het bestand
<filename>readme.txt</filename> bevat, dan wordt de volledige
naam of <firstterm>pad</firstterm> naar het bestand
<filename>foo/bar/readme.txt</filename>.</para>
<para>Mappen en bestanden worden bewaard op een bestandssysteem.
Elk bestandssysteem bevat precies één map op het
hoogste niveau die <firstterm>de rootmap</firstterm> van het
bestandssysteem heet. Deze rootmap kan op zijn beurt andere
mappen bevatten.</para>
<para>Tot zover is dit waarschijnlijk hetzelfde als voor elk ander
besturingssysteem. Er zijn een paar verschillen. &ms-dos;
gebruikt bijvoorbeeld een <literal>\</literal> om bestanden en
mappen te scheiden, terwijl &macos; gebruik maakt van
<literal>:</literal>.</para>
<para>&os; gebruikt geen schijfletters, of andere schijfnamen in
het pad. &os; gebruikt geen
<filename>c:/foo/bar/readme.txt</filename>.</para>
<para>Eén bestandssysteem wordt aangewezen als
<firstterm>root</firstterm> bestandssysteem, waar naar wordt
verwezen met <literal>/</literal>. Elk ander bestandssysteem
wordt daarna <firstterm>gemount</firstterm> onder het root
bestandssysteem. Hoeveel schijven er ook aan een &os; systeem
hangen, het lijkt alsof elke map zich op dezelfde schijf
bevindt.</para>
<para>Stel er zijn drie bestandssystemen met de namen
<literal>A</literal>,<literal>B</literal> en
<literal>C</literal>. Elk bestandssysteem heeft
één root map die twee andere mappen bevat,
<literal>A1</literal> en <literal>A2</literal> (zo ook voor de
andere twee: <literal>B1</literal>, <literal>B2</literal>,
<literal>C1</literal> en <literal>C2</literal>).</para>
<para><literal>A</literal> wordt het root besturingsysteem. Met
<command>ls</command>, dat de inhoud van de map kan tonen, zijn
de twee mappen <literal>A1</literal> en <literal>A2</literal> te
zien. De mappenstructuur ziet er als volgend uit:</para>
<mediaobject>
<imageobject>
<imagedata fileref="install/example-dir1" format="EPS">
</imageobject>
<textobject>
<literallayout class="monospaced"> /
|
+--- A1
|
`--- A2</literallayout>
</textobject>
</mediaobject>
<para>Een bestandssysteem moet gemount worden in een map op een
ander bestandssysteem. Als nu bestandssysteem
<literal>B</literal> wordt gemount onder de map
<literal>A1</literal> vervangt <literal>B</literal>
<literal>A1</literal> en zien de mappingen in
<literal>B</literal> er als volgt uit:</para>
<mediaobject>
<imageobject>
<imagedata fileref="install/example-dir2" format="EPS">
</imageobject>
<textobject>
<literallayout class="monospaced"> /
|
+--- A1
| |
| +--- B1
| |
| `--- B2
|
`--- A2</literallayout>
</textobject>
</mediaobject>
<para>Elk bestand dat in de mappen <literal>B1</literal> en
<literal>B2</literal> aanwezig is, kan benaderd worden met het
pad <filename>/A1/B1</filename> of <filename>/A1/B2</filename>.
Elk bestand dat in <filename>/A1</filename> stond is tijdelijk
verborgen en komt tevoorschijn als <literal>B</literal>is
<firstterm>ge-unmount</firstterm>van A.</para>
<para>Als <literal>B</literal> gemount is onder
<literal>A2</literal> ziet de diagram er als volgt uit:</para>
<mediaobject>
<imageobject>
<imagedata fileref="install/example-dir3" format="EPS">
</imageobject>
<textobject>
<literallayout class="monospaced"> /
|
+--- A1
|
`--- A2
|
+--- B1
|
`--- B2</literallayout>
</textobject>
</mediaobject>
<para>en de paden zouden dan respectievelijk
<filename>/A2/B1</filename> en <filename>/A2/B2</filename>
zijn.</para>
<para>Bestandssystemen kunnen op elkaar worden gemount. Doorgaand
op het vorige voorbeeld kan het bestandssysteem
<literal>C</literal> gemount worden bovenop de map
<literal>B1</literal> in het bestandssysteem
<literal>B</literal>. Dit resulteert in:</para>
<mediaobject>
<imageobject>
<imagedata fileref="install/example-dir4" format="EPS">
</imageobject>
<textobject>
<literallayout class="monospaced"> /
|
+--- A1
|
`--- A2
|
+--- B1
| |
| +--- C1
| |
| `--- C2
|
`--- B2</literallayout>
</textobject>
</mediaobject>
<para>Of <literal>C</literal> kan direct onder het bestandssysteem
<literal>A</literal> gemount worden, onder de map
<literal>A1</literal>:</para>
<mediaobject>
<imageobject>
<imagedata fileref="install/example-dir5" format="EPS">
</imageobject>
<textobject>
<literallayout class="monospaced"> /
|
+--- A1
| |
| +--- C1
| |
| `--- C2
|
`--- A2
|
+--- B1
|
`--- B2</literallayout>
</textobject>
</mediaobject>
<para>Hoewel het niet gelijk is, lijkt het op het gebruik van
<command>join</command> in &ms-dos;.</para>
<para>Beginnende gebruikers hoeven zich hier gewoonlijk niet mee
bezig te houden. Normaal gesproken worden bestandssystemen
gemaakt als &os; wordt geïnstalleerd en er wordt
besloten waar ze gemount worden. Meestal worden ze ook niet
gewijzigd tot er een nieuwe schijf aan een systeem wordt
toegevoegd.</para>
<para>Het is mogelijk om één groot root
bestandssysteem te hebben en geen andere. Deze benadering
heeft voordelen en nadelen.</para>
<itemizedlist>
<title>Voordelen van meerdere bestandssystemen</title>
<listitem>
<para>Verschillende bestandssystemen kunnen verschillende
<firstterm>mount opties</firstterm> hebben. Met een goede
voorbereiding kan het root bestandssysteem bijvoorbeeld als
alleen-lezen gemount worden, waardoor het onmogelijk wordt
om per ongeluk kritische bestanden te verwijderen of te
bewerken. Het scheiden van andere bestandssystemen die
beschrijfbaar zijn door gebruikers, zoals
<filename>/home</filename> van andere bestandssystemen stelt
de beheerder in staat om ze <firstterm>nosuid</firstterm> te
mounten. Deze optie voorkomt dat
<firstterm>suid</firstterm>/<firstterm>guid</firstterm> bits
op uitvoerbare bestanden effectief gebruikt kunnen worden,
waardoor de beveiliging mogelijk beter wordt.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>&os; optimaliseert automatisch de layout van bestanden
op een bestandssysteem, afhankelijk van hoe het
bestandssysteem wordt gebruikt. Een bestandsysteem dat veel
bestanden bevat waar regelmatig naar geschreven wordt, wordt
anders geoptimaliseerd dan een bestandssysteem dat minder
maar grotere bestanden bevat. Door het gebruik van
één groot bestandssysteem werkt de
optimalisatie niet.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>&os;'s bestandssystemen zijn erg robuust als er
bijvoorbeeld een stroomstoring is, hoewel een stroomstoring
op een kritiek moment nog steeds kan leiden tot schade aan de
structuur van het bestandssysteem. Door het verdelen van
data over meerdere bestandssystemen, is de kans groter dat
het systeem nog opstart, wat terugzetten van een backup
makkelijker maakt als dat nodig is.</para>
</listitem>
</itemizedlist>
<itemizedlist>
<title>Voordeel van één bestandssysteem</title>
<listitem>
<para>Bestandssystemen hebben een vaste grootte. Als bij de
installatie van &os; een bestandssysteem wordt gemaakt, is
het later mogelijk dat de partitie groter gemaakt moet
worden. Dit is niet zo makkelijk zonder een backup, het
opnieuw maken van het bestandssysteem met gewijzigde grootte
en het terugzetten van de gebackupte data.</para>
<important>
- <para>&os; 4.4 en latere versies hebben &man.growfs.8;,
- waarmee de grootte van het bestandssysteem is aan te passen
- terwijl het draait.</para>
+ <para>&os; heeft &man.growfs.8; waarmee de grootte van het
+ bestandssysteem is aan te passen terwijl het draait.</para>
</important>
</listitem>
</itemizedlist>
<para>Bestandssystemen worden opgeslagen in partities. Dit
betekent niet hetzelfde als de algemene betekenis van de term
partitie (bijvoorbeeld, &ms-dos; partitie), vanwege &os;'s &unix;
achtergrond. Elke partitie wordt geïdentificeerd door een
letter van <literal>a</literal> tot en met <literal>h</literal>.
Elke partitie kan slechts één bestandssysteem
hebben, wat betekent dat bestandssystem vaak omschreven worden
aan de hand van hun mountpunt in de bestandssysteem
hiërarchie of de letter van de partitie waar ze in
opgeslagen zijn.</para>
<para>&os; gebruikt ook schijfruimte voor
<firstterm>wisselbestanden</firstterm>. Wisselbestanden geven
&os; <firstterm>virtueel geheugen</firstterm>. Dit geeft de
computer de mogelijkheid om net te doen alsof er veel meer
geheugen in de machine aanwezig is dan werkelijk het geval is.
Als &os; geen geheugen meer heeft, verplaatst het data die op dat
moment niet gebruikt wordt naar de wisselbestanden en plaatst het
terug als het wel nodig is (en zet iets anders in ruil daarvoor
terug).</para>
<para>Aan sommige partities zijn bepaalde conventies
gekoppeld.</para>
<informaltable frame="none" pgwide="1">
<tgroup cols="2">
<colspec colwidth="1*">
<colspec colwidth="5*">
<thead>
<row>
<entry>Partitie</entry>
<entry>Conventie</entry>
</row>
</thead>
<tbody valign="top">
<row>
<entry><literal>a</literal></entry>
<entry>Bevat meestal het root bestandssysteem</entry>
</row>
<row>
<entry><literal>b</literal></entry>
<entry>Bevat meestal de swapruimte</entry>
</row>
<row>
<entry><literal>c</literal></entry>
<entry>Heeft meestal dezelfde grootte als de hele harde
schijf. Dit geeft hulpprogramma's de mogelijkheid
om op een complete schijf te werken (voor bijvoorbeeld een
bad block scanner) om te werken op de
<literal>c</literal> partitie. Meest wordt hierop dan
ook geen bestandssysteem gecreeërd.</entry>
</row>
<row>
<entry><literal>d</literal></entry>
<entry>Partitie <literal>d</literal> had vroeger een
speciale betekenis, maar die is verdwenen. Tegenwoordig
werken sommige hulpprogramma's raar als ze verteld worden
dat ze moeten werken op partitie <literal>d</literal>,
dus <application>sysinstall</application> maakt normaal
gesproken partitie <literal>d</literal> niet.</entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>
<para>Elke partitie die een bestandssysteem bevat is opgeslagen
in wat &os; noemt een <firstterm>slice</firstterm>. Slice is
&os;'s term voor wat meeste mensen partities noemen. Dit komt
wederom door &os;'s &unix; achtergrond. Slices zijn genummerd
van 1 tot en met 4.</para>
<indexterm><primary>slices</primary></indexterm>
<indexterm><primary>partities</primary></indexterm>
<indexterm><primary>gevaarlijk toegewijd</primary></indexterm>
<para>Slicenummers volgen de apparaatnamen, voorafgegaan door een
<literal>s</literal> die begint bij 1. Dus
<quote>da0<emphasis>s1</emphasis></quote> is de eerste slice op
de eerste SCSI drive. Er kunnen maximaal vier fysieke slices op
een schijf staan, maar er kunnen logische slices in fysieke
slices van het correcte type staan. Deze uitgebreide slices zijn
genummerd vanaf 5. Dus <quote>ad0<emphasis>s5</emphasis></quote>
is de eerste uitgebreide slice op de eerste IDE schijf. Deze
apparaten worden gebruikt door bestandssystemen waarvan verwacht
wordt dat ze een slice in beslag nemen.</para>
<para>Slices, <quote>gevaarlijk toegewijde</quote> (dangerously
dedicated) fysieke drivers en andere drives bevatten
<firstterm>partities</firstterm>, die worden weergegeven door
letters vanaf <literal>a</literal> tot <literal>h</literal>.
Deze letter wordt achter de apparaatnaam geplakt. Dus
<quote>da0<emphasis>a</emphasis></quote> is de a partitie op de
eerste da drive, die <quote>gevaarlijk toegewijd</quote> is.
<quote>ad1s3<emphasis>e</emphasis></quote> is de vijfde partitie
op de derde slice van de tweede IDE schijf.</para>
<para>Elke schijf op het systeem wordt geïdentificeerd. Een
schijfnaam start met een code die het type aangeeft en dan een
nummer dat aangeeft welke schijf het is. In tegenstelling tot
bij slices, start het nummeren van schijven bij 0.
Standaardcodes staan beschreven in <xref
linkend="basics-dev-codes">.</para>
<para>Bij een referentie aan een partitie verwacht &os; ook dat
aan de slice en schijf refereert die de partitie bevat wordt
gerefereerd en als naar een slice wordt verwezen moet ook de
schijfnaam genoemd worden. Dit kan door de schijfnaam,
<literal>s</literal>, het slice nummer en de partitieletter aan
te geven. Voorbeelden staan in <xref
linkend="basics-disk-slice-part">.</para>
<para>In <xref linkend="basics-concept-disk-model"> staat een
conceptmodel van een schijflayout die een en ander
verduidelijkt.</para>
<para>Voordat &os; geïnstalleerd kan worden moeten eerst de
schijfslices gemaakt worden en daarna moeten de partities op de
slices voor &os; gemaakt worden. Daarna wordt op elke
partitie het bestandssysteem (of wisselbestand) gemaakt en als
laatste wordt besloten waar het filesysteem gemount wordt.</para>
<table frame="none" pgwide="1" id="basics-dev-codes">
<title>Schijf apparaatcodes</title>
<tgroup cols="2">
<colspec colwidth="1*">
<colspec colwidth="5*">
<thead>
<row>
<entry>Code</entry>
<entry>Betekenis</entry>
</row>
</thead>
<tbody>
<row>
<entry><devicename>ad</devicename></entry>
<entry>ATAPI (IDE) schijf</entry>
</row>
<row>
<entry><devicename>da</devicename></entry>
<entry>SCSI directe toegang schijf</entry>
</row>
<row>
<entry><devicename>acd</devicename></entry>
<entry>ATAPI (IDE) CDROM</entry>
</row>
<row>
<entry><devicename>cd</devicename></entry>
<entry>SCSI CDROM</entry>
</row>
<row>
<entry><devicename>fd</devicename></entry>
<entry>Floppydisk</entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</table>
<example id="basics-disk-slice-part">
<title>Voorbeeld schijf-, slice- en partitienamen</title>
<informaltable frame="none" pgwide="1">
<tgroup cols="2">
<colspec colwidth="1*">
<colspec colwidth="5*">
<thead>
<row>
<entry>Name</entry>
<entry>Betekenis</entry>
</row>
</thead>
<tbody>
<row>
<entry><literal>ad0s1a</literal></entry>
<entry>De eerste partitie (<literal>a</literal>) op de
eerste slice (<literal>s1</literal>) op de eerste IDE
schijf (<literal>ad0</literal>).</entry>
</row>
<row>
<entry><literal>da1s2e</literal></entry>
<entry>De vijfde partitie (<literal>e</literal>) op de
tweede slice (<literal>s1</literal>) op de tweede SCSI
schijf (<literal>da1</literal>).</entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>
</example>
<example id="basics-concept-disk-model">
<title>Conceptmodel van een schijf</title>
<para>Het onderstaande diagram geeft aan hoe &os; de eerste IDE
schijf in het systeem ziet. Stel dat de schijf 4 GB groot
is en dat deze twee 2 GB slices (&ms-dos; partities)
bevat. De eerste slice bevat een &ms-dos; schijf,
<devicename>C:</devicename> en de tweede slice bevat een &os;
installatie. Deze &os; installatie heeft drie partities en
een partitie met een wisselbestand.</para>
<para>De drie partities hebben elk een bestandssysteem. Partitie
<literal>a</literal> wordt gebruikt voor het root
bestandssysteem, <literal>e</literal> voor de map
<filename>/var</filename> en <literal>f</literal> voor de map
<filename>/usr</filename>.</para>
<mediaobject>
<imageobject>
<imagedata fileref="install/disk-layout" format="EPS">
</imageobject>
<textobject>
<literallayout class="monospaced">.-----------------. --.
| | |
| DOS / Windows | |
: : > Eerste slice, ad0s1
: : |
| | |
:=================: ==: --.
| | | Partitie a, gemount als / |
| | > gerefereerd als ad0s2a |
| | | |
:-----------------: ==: |
| | | Partitie b, gebruikt als swap |
| | > gerefereerd als ad0s2b |
| | | |
:-----------------: ==: | Partitie c, geen
| | | Partition e, gebruikt als /var > bestandssysteem, bevat
| | > gerefereerd als ad0s2e | alle &os; slices,
| | | | ad0s2c
:-----------------: ==: |
| | | |
: : | Partitie f, gebruikt als /usr |
: : > gerefereerd als ad0s2f |
: : | |
| | | |
| | --' |
`-----------------' --'</literallayout>
</textobject>
</mediaobject>
</example>
</sect1>
<sect1 id="mount-unmount">
<title>Mounten en unmounten van bestandssystemen</title>
<para>Het bestandssysteem wordt het best weergegeven als een boom,
met de stam als <filename>/</filename>.
<filename>/dev</filename>, <filename>/usr</filename> en de andere
map in root zijn takken die weer hun eigen takken kunnen hebben,
zoals <filename>/usr/local</filename>, etc.</para>
<indexterm><primary>root bestandssysteem</primary></indexterm>
<para>Er zijn verschillende redenen om sommige van deze mappen
op aparte bestandssystemen te plaatsen.
<filename>/var</filename> bevat de mappen
<filename>log/</filename>, <filename>spool/</filename> en
verschillende types tijdelijke bestanden en kan volraken. Het
laten vollopen van het root bestandssysteem is geen goed idee,
dus het splitsen van <filename>/var</filename> van
<filename>/</filename>is vaak de favoriet.</para>
<para>Een andere vaak voorkomende reden om bepaalde mapbomen
op aparte bestandssystemen te plaatsen, is om ze op verschillende
fysieke schrijven te zetten of gescheiden virtuele schijven zoals
gemounte <link
linkend="network-nfs">Netwerk bestandssystemen</link> of cd-rom
drives.</para>
<sect2 id="disks-fstab">
<title>Het bestand <filename>fstab</filename></title>
<indexterm>
<primary>bestandssystemen</primary>
<secondary>gemount met fstab</secondary>
</indexterm>
<para>Tijdens het <link linkend="boot">opstartproces</link>,
worden bestandssystemen die vermeld staan in
<filename>/etc/fstab</filename> automatisch gemount
(tenzij ze vermeld staan met <option>noauto</option>).</para>
<para><filename>/etc/fstab</filename> bevat een lijst van regels
die aan het volgende formaat voldoen:</para>
<programlisting><replaceable>apparaat</replaceable> <replaceable>/mountpunt</replaceable> <replaceable>fstype</replaceable> <replaceable>opties</replaceable> <replaceable>dumpfreq</replaceable> <replaceable>passno</replaceable></programlisting>
<variablelist>
<varlistentry>
<term><literal>apparaat</literal></term>
<listitem>
<para>Een apparaatnaam (die moet bestaan) zoals uitgelegd
in <xref linkend="disks-naming">.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><literal>mountpunt</literal></term>
<listitem>
<para>Een map (die moet bestaan) waarop het bestandssysteem
gemount moet worden.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><literal>fstype</literal></term>
<listitem>
<para>Het bestandssysteem type dat aan &man.mount.8;
gegeven wordt. Het standaard &os; bestandssysteem is
<literal>ufs</literal>.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><literal>opties</literal></term>
<listitem>
<para>Dit is of <option>rw</option> voor lezen en
schrijven bestandssytemen, of <option>ro</option> voor
alleen lezen, gevolgd door elke andere optie die mogelijk
nodig is. Een standaard optie is <option>noauto</option>
voor bestandssystemen die niet automatisch gemount
worden tijdens het opstarten. Andere opties staan in
&man.mount.8;.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><literal>dumpfreq</literal></term>
<listitem>
<para>Dit wordt gebruikt door &man.dump.8; om te bepalen
welke bestandssystemen gedumpt moeten worden. Als het
veld niet is ingevuld, wordt aangenomen dat er een nul
staat.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><literal>passno</literal></term>
<listitem>
<para>Dit bepaalt in welke volgorde bestandssystemen
gecontroleerd moeten worden. Bestandssystemen die
overgeslagen moeten worden moeten hun
<literal>passno</literal> waarde op nul hebben staan.
Voor het root bestandssysteem (dat voor alle andere
gecontroleerd moet worden) moet <literal>passno</literal>
op één staan en <literal>passno</literal>
waarden voor andere bestandssystemen moeten een waarde
hebben groter dan één. Als bestandssysteem
dezelfde <literal>passno</literal> waarde hebben probeert
&man.fsck.8; deze bestandssystemen tegelijkertijd
te controleren.</para>
</listitem>
</varlistentry>
</variablelist>
<para>In &man.fstab.5; staat meer informatie over de opmaak van
<filename>/etc/fstab</filename> en de mogelijke opties.</para>
</sect2>
<sect2 id="disks-mount">
<title>Het commando <command>mount</command></title>
<indexterm>
<primary>bestandssystemen</primary>
<secondary>mounten</secondary>
</indexterm>
<para>&man.mount.8; wordt gebruikt om bestandsystemen te
mounten.</para>
<para>De meest eenvoudige vorm is:</para>
<informalexample>
<screen>&prompt.root; <userinput>mount <replaceable>apparaat</replaceable> <replaceable>mountpunt</replaceable></userinput></screen>
</informalexample>
<para>Alle opties voor het commando staat in &man.mount.8;, maar
de meest voorkomende zijn:</para>
<variablelist>
<title>Mountopties</title>
<varlistentry>
<term><option>-a</option></term>
<listitem>
<para>Mount alle bestandssystemen die in
<filename>/etc/fstab</filename> staan, behalve die
gemarkeerd staan als <quote>noauto</quote>, uitgesloten
zijn door de optie <option>-t</option> of die al
gemount zijn.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><option>-d</option></term>
<listitem>
<para>Doe alles behalve het echt aanroepen van de mount
systeemopdracht. Deze optie is handig in samen met de
optie <option>-v</option> om te bepalen wat &man.mount.8;
eigenlijk probeert te doen.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><option>-f</option></term>
<listitem>
<para>Forceert het mounten van een niet schoon
bestandssysteem (gevaarlijk) of forceert het innemen van
schrijftoegang als de mountstatus van een bestandssysteem
wijzigt van lezen en schrijven naar alleen lezen.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><option>-r</option></term>
<listitem>
<para>Mount het bestandssysteem alleen lezen. Dit is
identiek aan de optie <option>ro</option>
(<option>rdonly</option> voor &os; versies ouder dan 5.2)
voor de optie <option>-o</option>.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><option>-t</option>
<replaceable>fstype</replaceable></term>
<listitem>
<para>Mount het opgegeven bestandssysteem als het opgegeven
type bestandssysteem of mount alleen bestandssystemen
van het aangegeven type als ook de optie
<option>-a</option> is opgegeven.</para>
<para><quote>ufs</quote> is het standaard
bestandssysteem.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><option>-u</option></term>
<listitem>
<para>Werk mountopties van het bestandssysteem bij.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><option>-v</option></term>
<listitem>
<para>Geef uitgebreide informatie (verbose).</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term><option>-w</option></term>
<listitem>
<para>Mount het bestandssysteem lezen en schrijven.</para>
</listitem>
</varlistentry>
</variablelist>
<para>De optie <option>-o</option> accepteert een door komma's
gescheiden lijst van opties, waaronder de volgende:</para>
<variablelist>
<varlistentry>
<term>nodev</term>
<listitem>
<para>Interpreteer geen speciale apparaten op het
bestandssysteem. Dit is een nuttige
veiligheidsoptie.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term>noexec</term>
<listitem>
<para>Sta geen uitvoerbare bestanden toe op dit
bestandssysteem. Ook dit is een nuttige
veiligheidsoptie.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term>nosuid</term>
<listitem>
<para>Interpreteer geen setuid of setgid opties op het
bestandssysteem. Ook dit is een nuttige
veiligheidsoptie.</para>
</listitem>
</varlistentry>
</variablelist>
</sect2>
<sect2 id="disks-umount">
<title>Het commando <command>umount</command></title>
<indexterm>
<primary>bestandssystemen</primary>
<secondary>unmounten</secondary>
</indexterm>
<para>&man.umount.8; heeft een mountpunt, een apparaatnaam,
<option>-a</option> of <option>-A</option> als
parameter.</para>
<para>Alle vormen kunnen de optie <option>-f</option> hebben om
een bestandsysteem te forceren te unmounten en de optie
<option>-v</option> voor uitgebreide informatie. De optie
<option>-f</option> is meestal geen goed idee. Forceren dat
een bestandssysteem geunmount wordt kan de computer laten
crashen of data op het bestandssysteem beschadigen.</para>
<para>De opties <option>-a</option> en <option>-A</option>
worden gebruikt om alle bestandssystemen te unmounten,
mogelijk nader gespecificeerd door de optie <option>-t</option>
met daarachter op welke typen bestandssystemen het betrekking
heeft. Voor de optie <option>-A</option> geldt dat deze niet
probeert het root bestandssysteem te unmounten.</para>
</sect2>
</sect1>
<sect1 id="basics-processes">
<title>Processen</title>
<para>&os; is een multi-tasking besturingssysteem. Dit betekent
dat het lijkt alsof er meer dan één proces
tegelijkertijd draait. Elk programma dat draait wordt een
<firstterm>proces</firstterm> genoemd. Elk commando dat wordt
uitgevoerd start op zijn minst één nieuw proces en
er zijn systeemprocessen die continu draaien om het systeem
functioneel te houden.</para>
<para>Elk proces wordt geïdentificeerd door een nummer dat
<firstterm>process ID</firstterm> of <firstterm>PID</firstterm>
heet, en net zoals bij bestanden heeft elk proces
één eigenaar en groep. De eigenaars- en
groepsinformatie wordt gebruikt om te bepalen welke bestanden en
apparaten het proces mag openen, waarbij gebruik wordt gemaakt
van de bestandsrechten die eerder zijn behandeld. Veel processen
hebben ook een ouderproces (parent process). Een ouderproces is
een proces dat het nieuwe proces heeft gestart. Als commando's
in een shell worden ingevoerd, start de shell een proces en elk
commando dat draait is ook een proces. De uitzondering hierop is
het speciale proces &man.init.8;. <command>init</command> is
altijd het eerste proces, dus het PID is altijd 1.
<command>init</command> wordt automatisch gestart door de kernel
als &os; opstart.</para>
<para>Twee commando's die erg handig zijn om te zien welke
processen er draaien zijn &man.ps.1; en &man.top.1;.
<command>ps</command> wordt gebruikt om een statische lijst op te
vragen van de processen die op het moment van uitvoeren draaien
en kan hun PID, geheugengebruik, de startende commandoregel,
enzovoort, tonen. <command>top</command> geeft alle draaiende
processen weer en werkt de status elke paar seconden bij zodat
interactief wordt weergegeven wat een computer aan het doen
is.</para>
<para>Standaard laat <command>ps</command> alleen zien welke
commando's draaien waarvan de gebruiker die het uitvoert de
eigenaar is:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>ps</userinput>
PID TT STAT TIME COMMAND
298 p0 Ss 0:01.10 tcsh
7078 p0 S 2:40.88 xemacs mdoc.xsl (xemacs-21.1.14)
37393 p0 I 0:03.11 xemacs freebsd.dsl (xemacs-21.1.14)
48630 p0 S 2:50.89 /usr/local/lib/netscape-linux/navigator-linux-4.77.bi
48730 p0 IW 0:00.00 (dns helper) (navigator-linux-)
72210 p0 R+ 0:00.00 ps
390 p1 Is 0:01.14 tcsh
7059 p2 Is+ 1:36.18 /usr/local/bin/mutt -y
6688 p3 IWs 0:00.00 tcsh
10735 p4 IWs 0:00.00 tcsh
20256 p5 IWs 0:00.00 tcsh
262 v0 IWs 0:00.00 -tcsh (tcsh)
270 v0 IW+ 0:00.00 /bin/sh /usr/X11R6/bin/startx -- -bpp 16
280 v0 IW+ 0:00.00 xinit /home/nik/.xinitrc -- -bpp 16
284 v0 IW 0:00.00 /bin/sh /home/nik/.xinitrc
285 v0 S 0:38.45 /usr/X11R6/bin/sawfish</screen>
<para>In het bovenstaande voorbeeld is de uitvoer van &man.ps.1;
georganiseerd in een aantal kolommen. <literal>PID</literal>
is het proces ID. PIDs worden toegekend vanaf 1 en lopen op tot
99999. Als ze allemaal zijn gebruikt, worden ze hergebruikt. De
<literal>TT</literal> kolom toont de tty vanwaar het programma
draait en wordt nu buiten beschouwing gelaten.
<literal>STAT</literal> toont de huidige staat van het programma
en ook deze kolom wordt buiten beschouwing gelaten.
<literal>TIME</literal> is de hoeveelheid tijd die het programma
gedraaid heeft op de CPU. Dit is meestal niet de verstreken
tijd vanaf het moment dat het programma is gestart. Veel
programma's wachten omdat er alleen gebruik wordt gemaakt van de
CPU als er iets voor het programma te doen is. Als laatste is
<literal>COMMAND</literal> de commandoregel die gebruikt is
om het programma te starten.</para>
<para>&man.ps.1; ondersteunt een aantal opties die de informatie
wijzigen die wordt weergegeven. Één van de meest
nuttige combinaties is <literal>auxww</literal>. De optie
<option>a</option> toont informatie over alle draaiende
processen, niet alleen die van de gebruiker die is aangemeld. De
optie <option>u</option> toont de gebruikersnaam van de
proceseigenaar, evenals geheugengebruik. De optie
<option>x</option> toont informatie over daemonprocessen en met
de optie <option>ww</option> laat &man.ps.1; de volledige
commandoregel zien, in plaats van een mogelijk afgekorte regel
omdat die te lang is om op het scherm te passsen..</para>
<para>De uitvoer van &man.top.1; is hetzelfde:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>top</userinput>
last pid: 72257; load averages: 0.13, 0.09, 0.03 up 0+13:38:33 22:39:10
47 processes: 1 running, 46 sleeping
CPU states: 12.6% user, 0.0% nice, 7.8% system, 0.0% interrupt, 79.7% idle
Mem: 36M Active, 5256K Inact, 13M Wired, 6312K Cache, 15M Buf, 408K Free
Swap: 256M Total, 38M Used, 217M Free, 15% Inuse
PID USERNAME PRI NICE SIZE RES STATE TIME WCPU CPU COMMAND
72257 nik 28 0 1960K 1044K RUN 0:00 14.86% 1.42% top
7078 nik 2 0 15280K 10960K select 2:54 0.88% 0.88% xemacs-21.1.14
281 nik 2 0 18636K 7112K select 5:36 0.73% 0.73% XF86_SVGA
296 nik 2 0 3240K 1644K select 0:12 0.05% 0.05% xterm
48630 nik 2 0 29816K 9148K select 3:18 0.00% 0.00% navigator-linu
175 root 2 0 924K 252K select 1:41 0.00% 0.00% syslogd
7059 nik 2 0 7260K 4644K poll 1:38 0.00% 0.00% mutt
...</screen>
<para>De uitvoer is gesplitst in twee secties. De kop (de eerste
vijf regels) toont het laatst uitgegeven PID, de gemiddelde
systeembelasting (hoe druk is een systeem), de uptime van het
systeem (tijd verstreken sinds laatste reboot) en de huidige
tijd. De andere cijfers in de kop tonen hoeveel processen er
draaien (in dit geval 47) , hoeveel geheugen en swap er gebruikt
wordt en hoeveel processortijd het systeem besteed aan
verschillende taakgroepen.</para>
<para>Daaronder staat een serie van kolommen die soortgelijke
informatie bevatten als de uitvoer van &man.ps.1;. Zo zijn het
PID, de gebruikersnaam, de hoeveelheid processortijd en het
commando dat gebruikt is om het proces te starten te zien.
&man.top.1; laat standaard ook zien hoeveel geheugen er gebruikt
wordt door een proces. Dit staat in twee kolommen waarbij in de
eerste kolom het maximale geheugengebruik wordt getoond en in de
tweede kolom het huidige geheugengebruik. Maximale gebruik is
de hoeveelheid geheugen die het proces nodig had in de tijd dat
het bestaat en het residente gebruik is hoeveel er op het moment
van weergeven gebruikt wordt. In dit voorbeeld is zichtbaar dat
<application>&netscape;</application> bijna 30 MB RAM nodig
had, maar op het moment van uitvoeren 9 MB verbruikt.</para>
<para>&man.top.1; werkt het beeld automatisch iedere twee seconden
bij. Dat kan gewijzigd worden met de optie
<option>s</option>.</para>
</sect1>
<sect1 id="basics-daemons">
<title>Daemons, signalen en het stoppen van processen</title>
<para>Als een gebruiker een editor draait is het makkelijk om de
editor te besturen, te vertellen om bestanden te openen, etc.
Dit kan omdat de editor de mogelijkheden geeft om dat te doen en
omdat de editor gekoppeld is aan een
<firstterm>terminal</firstterm>. Sommige programma's zijn niet
ontworpen om te draaien met continue gebruikersinvoer, dus
als zij de kans krijgen ontkoppelen zij zich van de terminal.
Een webserver reageert bijvoorbeeld de hele dag op webaanvragen
en heeft eigenlijk geen input van een lokale gebruiker nodig.
Programma's die email van locatie naar locatie transporteren zijn
een ander voorbeeld.</para>
<para>Deze programma's heten <firstterm>daemons</firstterm>.
Daemons waren karakters in de Griekste mythologie, goed noch
slecht, ze waren dienende geesten die op grote schaal nuttige
dingen deden voor de mensheid. Net zoals de huidige webservers
en mailservers nuttige dingen doen. Dit is waarom de mascotte
voor BSD al lang een vrolijk kijkende daemon met puntoren en een
drietand is.</para>
<para>Er is een overeenkomst om programma's die meestal draaien als
daemon te voorzien van het achtervoegsel <quote>d</quote>.
<application>BIND</application> is de Berkeley Internet Name
Daemon (het echte programma heet <command>named</command>), de
<application>Apache</application> webserver heet
<command>httpd</command>, de printerspooldriver heet
<command>lpd</command>, etc. Deze overeenkomst geldt niet
altijd. De hoofd maildaemon voor
<application>Sendmail</application> heet bijvoorbeeld
<command>sendmail</command> en niet
<command>maild</command>.</para>
<para>Soms is communicatie met een daemon nodig. Deze
communicatie heet signaleren (<firstterm>signals</firstterm>).
Er kan met een daemon (of met elk ander draaiend proces)
gecommuniceerd worden door er een signaal naartoe te sturen. Er
zijn een verschillende signalen. Sommige hebben een specifieke
bedoeling, andere worden geïntrepeteerd door de applicatie.
In de documentatie van de applicatie staat hoe de applicatie
signalen intrepeteert. Er kan alleen een signaal naar een proces
gezonden worden waar de uitvoerende gebruiker eigenaar van is.
Als met &man.kill.1; of &man.kill.2; een signaal naar een proces
van een andere gebruiker wordt gestuurd, wordt de toegang
geweigerd. De enige uitzondering hierop is de
<username>root</username> gebruiker, die signalen naar processen
van alle gebruikers kan sturen.</para>
<para>&os; stuurt soms ook signalen naar applicaties. Als een
applicatie slecht geschreven is en hij probeert geheugen te
benaderen waar hij niet naartoe mag, stuurt &os; het proces een
<firstterm>Segmentation Violation</firstterm> signaal
(<literal>SIGSEGV</literal>). Als een applicatie de
systeemaanroep &man.alarm.3; heeft gebruikt om na een bepaalde
periode een alarm te ontvangen, wordt er een Alarm signaal
heen gestuurd (<literal>SIGALRM</literal>), etc.</para>
<para>Twee signalen kunnen gebruikt worden om een proces te
stoppen: <literal>SIGTERM</literal> en
<literal>SIGKILL</literal>. <literal>SIGTERM</literal> is de
nette manier om een proces te killen. Het proces kan het signaal
<emphasis>afvangen</emphasis>, begrijpen dat de eigenaar wil dat
het wordt afgesloten, wellicht logboekbestanden sluiten die
geopend zijn en alle onderhanden activiteiten afhandelen. In een
aantal gevallen kan een proces <literal>SIGTERM</literal>
negeren: als het midden in een taak zit die niet beëindigd
kan worden.</para>
<para><literal>SIGKILL</literal> mag niet worden genegeerd door een
proces. Dit is het <quote>Wat je ook aan het doen bent, stop er
nu mee</quote> signaal. Na een <literal>SIGKILL</literal>
stopt &os; het proces meteen.
<footnote>
<para>Dit is niet geheel waar. Er zijn een aantal dingen
die niet onderbroken kunnen worden. Als het proces
bijvoorbeeld een bestand probeert uit te lezen dat op een
andere computer in het netwerk staat en de andere computer
is verdwenen (uitgezet of het netwerk heeft een fout), dan
wordt er gezegd dat het proces niet
<quote>onderbroken</quote> kan worden. Uiteindelijk loopt
het proces uit de tijd, meestal na twee minuten. Zodra het
uit de tijd loopt, wordt het proces alsnog gestopt.</para>
</footnote>
</para>
<para>Andere veelgebruikte signalen zijn <literal>SIGHUP</literal>,
<literal>SIGUSR1</literal> en <literal>SIGUSR2</literal>. Dit
zijn algemeen bruikbare signalen en verschillende applicaties
zullen verschillend reageren als ze verstuurd worden.</para>
<para>Stel dat het bestand met instellingen voor de webserver is
aangepast. Dan moet aan de webserver verteld worden dat die de
instellingen opnieuw moet lezen. Hiervoor zou
<command>httpd</command> gestopt en gestart kunnen worden, maar
dit resulteert in een korte onderbreking van de webserverdienst,
wat ongewenst kan zijn. De meeste daemons zijn geschreven om te
reageren op het <literal>SIGHUP</literal> signaal door het
opnieuw inlezen van het instellingenbestand. Dus in plaats van
het stoppen en herstarten van <command>httpd</command> kan het
<literal>SIGHUP</literal> signaal gezonden worden. Omdat er geen
standaard manier is om op deze signalen te reageren, reageren
verschillende daemons anders. Het is verstandig eerst de
documentatie van de daemon in kwestie te lezen.</para>
<para>Zoals onderstaand voorbeeld laat zien, worden signalen door
&man.kill.1; verzonden.</para>
<procedure>
<title>Het versturen van een signaal naar een proces</title>
<para>Dit voorbeeld toont hoe een signaal naar &man.inetd.8;
wordt verstuurd. Het bestand met instellingen voor
<command>inetd</command> is
<filename>/etc/inetd.conf</filename> en
<command>inetd</command> leest dit bestand opnieuw in als er
een <literal>SIGHUP</literal> wordt verstuurd.</para>
<step>
<para>Eerst moet het proces ID worden opgezocht van het proces
waar een signaal naar verzonden moeten worden. Dit kan door
&man.ps.1; en &man.grep.1; te gebruiken. &man.grep.1; wordt
gebruikt om in de uitvoer te zoeken en te kijken naar de
string die de gebruiker opgeeft. Dit commando wordt gedraaid
als een normale gebruiker en &man.inetd.8; wordt gedraaid
onder de gebruiker <username>root</username>, dus aan
&man.ps.1; moet de optie <option>ax</option> meegegeven
worden.</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>ps -ax | grep inetd</userinput>
198 ?? IWs 0:00.00 inetd -wW</screen>
<para>Dus PID van &man.inetd.8; is 198. In sommige gevallen
kan <literal>grep inetd</literal> ook voorkomen in de
uitvoer. Dit komt door de manier waarop &man.ps.1; de lijst
van draaiende processen moet vinden.</para>
</step>
<step>
<para>Met &man.kill.1; kan het signaal verzonden worden. Omdat
&man.inetd.8; wordt gedraaid door <username>root</username>
moet &man.su.1; gebruikt worden om <username>root</username>
te worden.</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>su</userinput>
<prompt>Password:</prompt>
&prompt.root; <userinput>/bin/kill -s HUP 198</userinput></screen>
<para>Zoals zovaak met &unix; commando's, geeft &man.kill.1;
geen uitvoer als het succesvol uitgevoerd is. Als een
signaal wordt verzonden naar een proces waarvan de gebruiker
niet zelf de eigenaar is, dan is de melding: <errorname>kill:
<replaceable>PID</replaceable>: Operation not
permitted</errorname>. Als het PID verkeerd wordt
ingevuld, wordt het signaal naar het verkeerde proces
verzonden, wat slecht kan zijn, of, als de gebruiker geluk
heeft, wordt het verzonden naar een PID dat momenteel niet in
gebruik is, waarop de foutmelding <errorname>kill:
<replaceable>PID</replaceable>: No such process</errorname>
verschijnt.</para>
<note>
<title>Waarom <command>/bin/kill</command> gebruiken?</title>
<para>Veel shells leveren <command>kill</command> als
ingebouwd commando. Dat betekent dat de shell het
signaal direct verstuurt in plaats van door het starten van
<filename>/bin/kill</filename>. Dit kan erg nuttig zijn,
maar verschillende shells hebben een verschillende
opdrachtregel voor het specificeren van de naam van het
signaal dat verstuurd moet worden. In plaats van ze
allemaal te leren, is het eenvoudiger om gewoon
<command>/bin/kill <replaceable>PID</replaceable></command>
te gebruiken.</para>
</note>
</step>
</procedure>
<para>Andere signalen versturen werkt bijna hetzelfde door
<literal>TERM</literal> of <literal>KILL</literal> op de
commandoregel te vervangen door wat nodig is.</para>
<important>
<para>Het stoppen van willekeurige processen op een systeem is
meestal een slecht idee. In het bijzonder bij &man.init.8; met
proces ID 1. Het draaien van <command>/bin/kill -s KILL
1</command> is een snelle manier om een systeem uit te
zetten. Argumenten die aan &man.kill.1; worden meegegeven
moeten <emphasis>altijd</emphasis> twee keer gecontroleerd
worden <emphasis>voordat</emphasis> op <keycap>Enter</keycap>
gedrukt wordt.</para>
</important>
</sect1>
<sect1 id="shells">
<title>Shells</title>
<indexterm><primary>shells</primary></indexterm>
<indexterm><primary>commandoregel</primary></indexterm>
<para>In &os; wordt een groot deel van het alledaagse werk
gedaan vanuit een omgeving met een commandoregel die shell heet.
De grootste taak van een shell is om commando's van het
invoerkanaal op te vangen en deze uit te voeren. Veel shells
hebben ook functies ingebouwd om mee te helpen om alledaagse
taken zoals bestandsbeheer, bestandsglobbing, bestanden wijzigen
vanaf de commandoregel, commandomacro's schrijven en uitvoeren en
omgevingsvariabelen instellen en wijzigen. &os; heeft een aantal
shells bijgeleverd zoals <command>sh</command>, de Bourne Shell
en <command>tcsh</command>, de verbeterde C-shell. Er zijn veel
andere shells beschikbaar in de &os; Portscollectie zoals
<command>zsh</command> en <command>bash</command>.</para>
<para>Welke shell gebruiken? Dit is een kwestie van smaak. Een
C–programmeur voelt zich misschien prettiger bij een
C–achtige shell, zoals <command>tcsh</command>. Een
voormalig &linux; gebruiker of iemand die niet veel ervaring
heeft met een &unix; commandoregel interface wil misschien
<command>bash</command> proberen. Elke shell heeft zijn eigen
unieke eigenschappen die wel of niet werken voor een bepaalde
gebruiker.</para>
<para>Een standaard optie in een shell is bestandsnaam completie.
Door het intikken van de eerste paar letters van een commando of
bestandsnaam, kan de shell opdracht gegeven worden om automatisch
de rest het commando of bestandsnaam toe te voegen met de
<keycap>Tab</keycap> toets op het toetsenbord. Stel dat er twee
bestanden zijn met de namen <filename>foobar</filename> en
<filename>foo.bar</filename> en <filename>foo.bar</filename> moet
verwijderd worden. Dan kan op het toetsenbord
<command>rm fo[<keycap>Tab</keycap>].[<keycap>Tab</keycap>]</command>
ingevoerd worden.</para>
<para>De shell geeft <command>rm foo[BEEP].bar</command>
weer.</para>
<para>De [BEEP] geeft aan dat de shell in staat was om de
bestandsnaam te completeren omdat er meer dan één
soortgelijk bestand was. <filename>foobar</filename> en
<filename>foo.bar</filename> beginnen met <literal>fo</literal>,
maar het was in staat om het af te maken tot
<literal>foo</literal>. Na het invoeren van een
<literal>.</literal> en daarna <keycap>Tab</keycap>, is de shell
in staat om de rest van de bestandsnaam aan te vullen.</para>
<indexterm><primary>omgevingsvariabelen</primary></indexterm>
<para>Een andere optie van de shell is het gebruik van
omgevingsvariabelen. Omgevingsvariabelen zijn variabele
sleutelparen die opgeslagen zijn in de omgevingsruimte van een
shell. Deze ruimte kan uitgelezen worden door elk programma
dat door de shell wordt uitgevoerd en bevat dus veel
programmainstellingen. Hieronder staat een lijst van standaard
omgevingsvariabelen en wat ze betekenen:</para>
<indexterm><primary>omgevingsvariabelen</primary></indexterm>
<informaltable frame="none" pgwide="1">
<tgroup cols="2">
<thead>
<row>
<entry>Variabele</entry>
<entry>Omschrijving</entry>
</row>
</thead>
<tbody>
<row>
<entry><envar>USER</envar></entry>
<entry>Gebruikersnaam van de gebruiker die is
aangemeld.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>PATH</envar></entry>
<entry>Een lijst van mappen, gescheiden door een
<literal>:</literal> voor het zoeken naar binaire
bestanden.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>DISPLAY</envar></entry>
<entry>Netwerknaam van het X11 scherm om verbinding mee
te maken, indien beschikbaar.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>SHELL</envar></entry>
<entry>De huidige shell.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>TERM</envar></entry>
<entry>De naam van de huidige gebruikersterminal.
Gebruikt om de mogelijkheden van de terminal te
bepalen.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>TERMCAP</envar></entry>
<entry>Databaseregel met terminal escape codes voor het
uitvoeren van diverse terminalfuncties.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>OSTYPE</envar></entry>
<entry>Type besturingssysteem, bijvoorbeeld &os;.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>MACHTYPE</envar></entry>
<entry>De CPU architectuur waar het systeem op
draait.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>EDITOR</envar></entry>
<entry>De teksteditor waar de gebruiker de voorkeur aan
geeft.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>PAGER</envar></entry>
<entry>De tekstpager waar de gebruiker de voorkeur aan
geeft.</entry>
</row>
<row>
<entry><envar>MANPATH</envar></entry>
<entry>Lijst van mappen gescheiden door een
<literal>:</literal> voor het zoeken naar
handleidingen.</entry>
</row>
</tbody>
</tgroup>
</informaltable>
<indexterm><primary>Bourne shells</primary></indexterm>
<para>Het instellen van omgevingsvariabelen verschilt van shell tot
shell. In de C–achtige shells zoals
<command>tcsh</command> en <command>csh</command> moet
<command>setenv</command> gebruikt worden om omgevingsvariabelen
in te stellen. In Bourne-shells zoals <command>sh</command> en
<command>bash</command> moet <command>export</command> gebruikt
worden om de omgevingsvariabelen in te stellen. Om bijvoorbeeld
de omgevingsvariabele <envar>EDITOR</envar> te wijzigen naar
<filename>/usr/local/bin/emacs</filename> onder
<command>csh</command> of <command>tcsh</command> moet het
volgende gedaan worden:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>setenv EDITOR /usr/local/bin/emacs</userinput></screen>
<para>In Bourne shells is dat:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>export EDITOR="/usr/local/bin/emacs"</userinput></screen>
<para>Met de meeste shells kunnen de omgevingsvariabelen ook
weergegeven worden door een <literal>$</literal> karakter voor
de variabelenaam te plaatsen op de commandoregel.
<command>echo $TERM</command> zou weergeven wat er in
<envar>$TERM</envar> gezet is, omdat de shell
<envar>$TERM</envar> uitbreid en het resultaat doorgeeft aan
<command>echo</command>.</para>
<para>Shells kennen veel speciale karakters, die meta-karakters
heten, als speciale weergaves van data. De meest voorkomende is
het karakter <literal>*</literal> karakter, dat elk
karakter in een bestandsnaam voorstelt. Deze speciale
meta-karakters kunnen gebruikt worden om bestandsnaamglobbing te
doen. Door bijvoorbeeld <command>echo *</command> in te voeren,
is het resultaat bijna hetzelfde als door het uitvoeren van
<command>ls</command>, omdat de shell alle bestanden die
van toepassing zijn aan echo geeft om ze daarna te tonen.</para>
<para>Om te voorkomen dat de shell deze speciale tekens
verwerkt, kunnen ze uitgeschakeld worden door er het backslash
karakter (<literal>\</literal>) voor te plaatsen.
<command>echo $TERM</command> print de inhoud van TERM naar het
scherm. <command>echo \$TERM</command> print $TERM zoals het
geschreven is.</para>
<sect2 id="changing-shells">
<title>Shell wijzigen</title>
<para>De makkelijkste manier om de shell te wijzigen is
door het <command>chsh</command> commando te gebruiken.
Door <command>chsh</command> te starten wordt de editor gestart
die in de <envar>EDITOR</envar> omgevingsvariable staat. Als
deze niet is ingesteld, wordt <application>vi</application>
gestart. In de editor kan de regel waarop
<quote>Shell:</quote> staat gewijzigd worden.</para>
<para>Aan <command>chsh</command> kan ook de optie
<option>-s</option> meegegeven worden. Dit stelt de shell in,
zonder dat een editor gebruikt hoeft te worden. Als de shell
bijvoorbeeld gewijzigd moet worden in <command>bash</command>,
kan dat als volgt:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>chsh -s /usr/local/bin/bash</userinput></screen>
<note>
<para>De te gebruiken shell <emphasis>moet</emphasis>
geregistreerd zijn in <filename>/etc/shells</filename>. Als
een shell uit de <link linkend="ports">Portscollectie</link>
is geïnstalleerd, is dit meestal automatisch gebeurd.
Als de shell met de hand is geïnstalleerd moet het
onderstaande gedaan worden.</para>
<para>Als bijvoorbeeld <command>bash</command> met de hand
geïnstalleerd is in <filename>/usr/local/bin</filename>,
dient het onderstaande te gebeuren:</para>
<screen>&prompt.root; <userinput>echo "/usr/local/bin/bash" >> /etc/shells</userinput></screen>
<para>Hierna kan <command>chsh</command> weer gedraaid
worden.</para>
</note>
</sect2>
</sect1>
<sect1 id="editors">
<title>Teksteditors</title>
<indexterm><primary>teksteditors</primary></indexterm>
<indexterm><primary>editors</primary></indexterm>
<para>Een groot deel van de instellingen in &os; wordt gemaakt door
het bewerken van tekstbestanden. Hierdoor is het een goed
idee om bekend te zijn met een tekstverwerker. &os; heeft er een
paar in het basissysteem en veel anderen zijn beschikbaar via de
Portscollectie.</para>
<indexterm><primary><command>ee</command></primary></indexterm>
<indexterm>
<primary>editors</primary>
<secondary>ee</secondary>
</indexterm>
<para>De makkelijkste en simpelste editor om te leren is de editor
<application>ee</application>, wat <quote>easy editor</quote>
betekent. Om <application>ee</application> te starten, moet op
de commandoregel <command>ee
<replaceable>bestandsnaam</replaceable></command> ingevoerd
worden, waar <replaceable>bestandsnaam</replaceable> de naam is
van het bestand dat bewerkt moet worden. Om bijvoorbeeld
<filename>/etc/rc.conf</filename> te bewerken, wordt
<command> ee /etc/rc.conf</command> ingegeven. Eenmaal in
<command>ee</command> worden alle manipulatie commando's die de
editor heeft weergegeven aan de bovenkant van het scherm. Het
karakter dakje <literal>^</literal> staat voor de toets
<keycap>CTRL</keycap> op het toetsenbord, dus
<literal>^e</literal> vormt de toetscombinatie <keycombo
action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>e</keycap>
</keycombo>.
Om uit <application>ee</application> te komen wordt op de toets
<keycap>Esc</keycap> gedrukt en daar kan gekozen worden om de
editor te verlaten. De editor vraagt dan of de wijzigingen
bewaard moeten worden als het bestand veranderd is.</para>
<indexterm><primary><application>vi</application></primary></indexterm>
<indexterm>
<primary>editors</primary>
<secondary><application>vi</application></secondary>
</indexterm>
<indexterm><primary><application>Emacs</application></primary></indexterm>
<indexterm>
<primary>editors</primary>
<secondary><application>Emacs</application></secondary>
</indexterm>
<para>&os; heeft ook uitgebreidere tekstverwerkers, zoals
<application>vi</application>, in het basissysteem en andere
editors als <application>Emacs</application> en
<application>vim</application> maken onderdeel uit van de &os;
Portscollectie (<filename role="package">editors/emacs</filename>
en <filename role="package">editors/vim</filename>). Deze
editors leveren veel meer functionaliteit en kracht maar zijn
lastiger om te leren. Als echter veel met tekstverwerking gedaan
wordt, is het leren van een krachtige editor als
<application>vim</application> of
<application>Emacs</application> verstandig omdat deze
uiteindelijk veel tijd kan besparen.</para>
</sect1>
<sect1 id="basics-devices">
<title>Apparaten en apparaatnodes</title>
<para>Apparaat is een term die meestal wordt gebruikt
voor hardwareonderdelen in een systeem, zoals schijven, printers
grafische kaarten en toetsenborden. Als &os; opstart laat het
vooral zien welke apparaten gedetecteerd worden. Deze
opstartmeldingen kunnen nagekeken worden door het bestand
<filename>/var/run/dmesg.boot</filename> te bekijken.</para>
<para><devicename>acd0</devicename> is bijvoorbeeld de eerste IDE
cd-rom drive, terwijl <devicename>kbd0</devicename> staat voor
het toetsenbord.</para>
<para>Veel van deze apparaten moeten in een &unix;
besturingssysteem benaderd worden via speciale bestanden die
apparaatnodes heten en te vinden zijn in de map
<filename>/dev</filename>.</para>
<sect2>
<title>Apparaatnodes maken</title>
<para>Als een nieuw apparaat wordt toegevoegd aan een systeem of
als ondersteuning voor extra apparaten wordt gecompileerd, dan
- moeten misschien één of meer apparaatnodes voor
- het nieuwe apparaat gemaakt worden.</para>
-
- <sect3>
- <title>Het MAKEDEV script</title>
-
- <para>Op systemen zonder <literal>DEVFS</literal> (dit is het
- geval voor alle &os; versies vóór 5.0) worden
- apparaatnodes gemaakt door het script &man.MAKEDEV.8; zoals
- hieronder wordt aangegeven:</para>
-
- <screen>&prompt.root; <userinput>cd /dev</userinput>
-&prompt.root; <userinput>sh MAKEDEV ad1</userinput></screen>
-
- <para>Dit voorbeeld maakt de juiste apparaatnode voor de tweede
- IDE drive wanneer die geïnstalleerd is.</para>
- </sect3>
+ moeten er misschien nieuwe apparaat nodes aangemaakt worden.</para>
<sect3>
<title><literal>DEVFS</literal> (apparaatbestandssysteem -
DEVice File System)</title>
<para> Het apparaatbestandssysteem of <literal>DEVFS</literal>,
levert toegang tot de apparaatruimte van de kernel in het
globale bestandssysteem. In plaats van dat het nodig is om
apparaatnodes te maken en te wijzigen, doet
<literal>DEVFS</literal> dit.</para>
<para>In &man.devfs.5; staat meer informatie.</para>
-
- <para><literal>DEVFS</literal> wordt standaard gebruikt in
- &os; 5.0 en verder.</para>
</sect3>
</sect2>
</sect1>
<sect1 id="binary-formats">
<title>Binaire formaten</title>
<para>Om te kunnen begrijpen waarom &os; gebruik maakt van
het &man.elf.5; formaat, is het belangrijk op de hoogte zijn
van de drie <quote>dominante</quote> uitvoerbare formaten voor
&unix;:</para>
<itemizedlist>
<listitem>
<para>&man.a.out.5;</para>
<para>Het oudste en <quote>klassieke</quote> &unix; object
formaat. Het gebruikt een korte en compacte kop met een
magisch nummer aan het begin dat veel gebruikt wordt
om het formaat aan te geven (&man.a.out.5; geeft meer
details). Het bevat drie laadbare segmenten: .tekst, .data
en .bss, een symbolentabel en een stringtabel.</para>
</listitem>
<listitem>
<para><acronym>COFF</acronym></para>
<para>Het SVR3 object formaat. De kop bestaat uit een
sectietabel, dus er kunnen meer dan alleen .tekst, .data,
en .bss secties zijn.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>&man.elf.5;</para>
<para>De opvolger van <acronym>COFF</acronym>, heeft
meerdere secties en 32-bit of 64-bit als mogelijke waarden.
Één nadeel: <acronym>ELF</acronym> was ook
ontworpen met de aanname dat er maar één
ABI per systeemarchitectuur zou zijn. Deze aanname is
eigenlijk redelijk incorrect, zelfs niet in de
commerciële SYSV wereld (die op zijn minst drie ABIs
heeft: SRV4, Solaris en SCO).</para>
<para>&os; probeert om dit probleem heen te werken door
een hulpprogramma te leveren voor het
<emphasis>brandmerken</emphasis> van een bekend
<acronym>ELF</acronym> uitvoerbaar bestand met informatie
over de ABI waar hij mee kan werken. In &man.brandelf.1;
staat meer informatie.</para>
</listitem>
</itemizedlist>
<para>&os; komt uit het <quote>klassieke</quote> kamp en gebruikt
het &man.a.out.5; formaat, een technologie die zich bewezen heeft
door meerdere generaties van BSD versies heen, tot het begin van
de 3.X versies. Alhoewel het al mogelijk was om
<acronym>ELF</acronym> programma's en kernels te bouwen en te
draaien op een &os; systeem , verzette &os; zich eerst tegen de
druk om over te schakelen naar <acronym>ELF</acronym> als
standaard formaat. Waarom? Toen het &linux; kamp hun pijnlijke
wissel maakte naar <acronym>ELF</acronym>, was dat niet zozeer
om van het <filename>a.out</filename> formaat af te komen, maar
meer omdat van het op de inflexibele jump-tabel gebaseerde
gedeelde bibliotheekmechanisme af te komen, die het maken van
gedeelde bibliotheken erg moeilijk maakte voor bedrijven en
ontwikkelaars. Omdat de <acronym>ELF</acronym> hulprogramma's
een oplossing voor het gedeelde bibliotheek probleem waren en
algemeen gezien werden als een <quote>stap vooruit</quote>,
werd de migratie geaccepteerd als noodzakelijk kwaad en werd de
wissel uitgevoerd. Het gedeelde bibliotheek mechanisme van &os;
is meer gebaseerd op het gedeelde bibliotheek mechanisme van
Sun's &sunos; en daardoor erg makkelijk te gebruiken.</para>
<para>Waarom zijn er zoveel verschillende formaten?</para>
<para>In het duistere donkere verleden was er simpele hardware.
Deze simpele hardware ondersteunde een simpel klein systeem.
<filename>a.out</filename> was volledig adequaat voor de taak om
binaire bestanden op dat simpele systeem te vertegenwoordigen
(een PDP-11). Toen mensen &unix; van deze machine gingen porten,
behielden ze het <filename>a.out</filename> formaat omdat het
voldeed voor de vroege ports van &unix; naar architecturen
als Motorola 68k, VAXen, enzovoort.</para>
<para>Toen besloot een slimme hardware engineer dat als hij de
software kon forceren om wat simpele truckjes te doen, hij in
staat was om een paar onderdelen van het ontwerp af te schaven,
waardoor zijn processorcore sneller kon draaien. Terwijl men
probeerde om het met deze nieuwe vorm van hardware te laten
werken (vandaag de dag beter bekend als <acronym>RISC</acronym>),
was <filename>a.out</filename> te beperkt voor deze hardware.
Dus werden er vele formaten ontworpen om betere prestaties te
krijgen uit deze hardware dan het simpele formaat
<filename>a.out</filename> kon leveren. Toen werden
<acronym>COFF</acronym>, <acronym>ECOFF</acronym> en een paar
andere duistere formaten uitgevonden en werden de limieten
verkend, waarna men besloot om zich te richten op
<acronym>ELF</acronym>.</para>
<para>Daarnaast werden programma's groter en bleven schijven (en
fysiek geheugen) relatief klein, zodat het concept van een
gedeelde bibliotheek werd geboren. Het VM systeem werd ook meer
verfijnd. Terwijl al deze verbeteringen bereikt werden door het
<filename>a.out</filename> formaat, werd het nut met elke nieuwe
eigenschap verder uitgerekt. Daarnaast wilde men dingen
dynamisch laden tijdens het starten of delen weggooien nadat het
programma zijn intiële code had gedraaid om te blijven
hangen in het hoofdgeheugen en in de wisselbestanden. Talen
werden verder verfijnd en men wilde dat code automatisch werd
aangeroepen voor main. Er werden veel hacks gedaan in het
<filename>a.out</filename> formaat om alles mogelijk te maken en
dit werkte ook enige tijd. Na verloop van tijd was
<filename>a.out</filename> niet meer in staat om alle problemen
te adresseren zonder toenemende overhead in code en
complexibiliteit. Hoewel <acronym>ELF</acronym> veel van deze
problemem verhielp, was het moeilijk om te wisselen naar een
systeem dat compleet anders werkte. Dus moest
<acronym>ELF</acronym> wachten totdat het pijnlijker was om
<filename>a.out</filename> te behouden dan het te migreren naar
<acronym>ELF</acronym>.</para>
<para>Met het verstrijken van de tijd, werden de bouwprogramma's
die &os; heeft afgeleid van hun bouwprogramma's (vooral de
assembler en de loader) ontwikkeld in twee parallel lopende
takken. De &os; tree voegde gedeelde bibliotheken toe en heeft
wat bugs opgelost. De mensen van GNU die deze programma's hebben
geschreven, hebben ze herschreven en simpelere ondersteuning
toegevoegd voor het bouwen van cross-compilers, waarbij
verschillende formaten zo nodig ingevoegd konden worden,
enzovoort. Omdat veel mensen cross-compilers wilden bouwen die
gericht waren op &os;, hadden die pech, omdat de oudere broncode
van &os; voor <application>as</application> en
<application>ld</application> niet opgewassen was tegen deze
taak. De nieuwe GNU programmaketen
(<application>binutils</application>) ondersteunt
cross-compiling, <acronym>ELF</acronym>, gedeelde bibliotheken,
C++ extensies, enzovoort. Daarnaast leveren veel
leverancierds <acronym>ELF</acronym> binaire bestanden en is het
goed voor &os; om het te draaien.</para>
<para><acronym>ELF</acronym> heeft meer expressiemogelijkheden dan
<filename>a.out</filename> en geeft meer
uitbreidingsmogelijkheden aan het basissysteem. De
<acronym>ELF</acronym> hulpprogramma's worden beter onderhouden
en geven de mogelijkheid tot ondersteuning voor cross compilatie,
wat voor veel mensen belangrijk is. <acronym>ELF</acronym> is
misschien iets trager dan <filename>a.out</filename>, maar
het meten daarvan kan vrij lastig zijn. Er zijn ook ontelbare
verschillen tussen de twee in hoe ze pages opslaan,
initiële code verwerken, enzovoort. Geen van allen zijn ze
erg belangrijk, maar er zijn verschillen. Na verloop van tijd
verdwijnt de ondersteuning voor <filename>a.out</filename> uit de
<filename>GENERIC</filename> kernel en uiteindelijk ook helemaal
uit de kernel als de noodzaak voor <filename>a.out</filename>
gebaseerde programma's voorbij is.</para>
</sect1>
<sect1 id="basics-more-information">
<title>Meer informatie</title>
<sect2 id="basics-man">
<title>Handleidingen</title>
<indexterm><primary>handleidingen</primary></indexterm>
<para>De meest uitvoerige documentatie van &os; is geschreven
in de vorm van handleidingen. Bijna elk programma op het
systeem heeft een kleine handleiding die uitlegt wat de
basisopties en verschillende argumenten doen. Deze
handleidingen bekeken worden met <command>man</command>. Het
gebruik van <command>man</command> gaat als volgt:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>man <replaceable>commando</replaceable></userinput></screen>
<para><literal>commando</literal> is de naam van het commando
waar meer informatie over getoond moet worden. Om bijvoorbeeld
meer informatie weer te geven over <command>ls</command> kan
het volgende uitgevoerd worden:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>man ls</userinput></screen>
<para>De handleidingen zijn opgedeeld in genummerde
onderdelen:</para>
<orderedlist>
<listitem>
<para>Gebruikerscommando's.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Systeemaanroepen en foutnummernummers.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Functies in de C bibliotheken.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Apparaatdrivers.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Bestandsindelingen.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Spelletjes en andere afleidingen.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Diverse informatie.</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Systeemonderhoud en commando's</para>
</listitem>
<listitem>
<para>Kernelontwikkelaars.</para>
</listitem>
</orderedlist>
<para>In sommige gevallen kan een bepaald onderwerp vaker
voorkomen in een onderdeel van de handleidingen. Er is
bijvoorbeeld een gebruikerscommando <command>chmod</command>
en een systeemaanroep <function>chmod()</function>. In deze
gevallen kan <command>man</command> aangegeven worden welke
documentatie weer te geven door het specificeren van het
onderdeel:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>man 1 chmod</userinput></screen>
<para>Dit geeft de handleiding van het gebruikerscommando
<command>chmod</command> weer. Verwijzingen naar een bepaald
onderdeel van de handleiding worden traditioneel tussen haakjes
geplaatst: &man.chmod.1; verwijst naar het commando
<command>chmod</command> en &man.chmod.2; verwijst naar de
systeemaanroep.</para>
<para>Dit werkt prima als de naam van het commando bekend is en
alleen informatie nodig is over het het commando gebruikt kan
worden, maar wat als de naam van het commando niet bekend is?
Dan kan <command>man</command> gebruikt worden om naar
trefwoorden te zoeken in de commandobeschrijvingen door de
optie <option>-k</option> te gebruiken:
<screen>&prompt.user; <userinput>man -k mail</userinput></screen>
<para>Met dit commando wordt een overzicht getoond met commando's
die het trefwoord <quote>mail</quote> in hun omschrijving
hebben. Dit is gelijk aan het commando
<command>apropos</command>.</para>
<para>Dus om meer informatie over spannende commando's met een
onbekende functie in <filename>/usr/bin</filename> te krijgen
is het volgende commando voldoende:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>cd /usr/bin</userinput>
&prompt.user; <userinput>man -f *</userinput></screen>
<para>Het onderstaande commando resulteert in hetzelfde:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>cd /usr/bin</userinput>
&prompt.user; <userinput>whatis *</userinput></screen>
</sect2>
<sect2 id="basics-info">
<title>Gnu infobestanden</title>
<indexterm><primary>Free Software Foundation</primary</indexterm>
<para>&os; heeft veel applicaties en hulpmiddelen die gemaakt
zijn door de Free Software Foundation (FSF). Als extraatje
voor de documentatie hebben deze programma's uitgebreidere
html bestanden die <literal>info</literal>bestanden heten,
die uitgelezen kunnen worden met <command>info</command> of,
als <application>emacs</application> is geïnstalleerd, de
infomodus van <application>emacs</application>.</para>
<para>&man.info.1; wordt als volgt gebruikt:</para>
<screen>&prompt.user; <userinput>info</userinput></screen>
<para><literal>h</literal> geeft een korte beschrijving en
<literal>?</literal> toont een een kort
commando–overzicht.</para>
</sect2>
</sect1>
</chapter>
<!--
Local Variables:
mode: sgml
sgml-declaration: "../chapter.decl"
sgml-indent-data: t
sgml-omittag: nil
sgml-always-quote-attributes: t
sgml-parent-document: ("../book.sgml" "part" "chapter")
End:
-->